In de Verhalen van Kasteel Radboud kan Floris V natuurlijk niet ontbreken. Zonder hem had het ‘Huis te Medemblick’ niet bestaan. Dit is het slot van zijn drieluik. Hier vind je deel I: de jonge graaf en deel II: de man met macht.

Hiervoor: Op het toppunt van zijn macht voelt Floris zich, wel een beetje terecht, verraden door zijn Engelse vriend Edward I. De Fransen grijpen hun kans en bieden hem een bondgenootschap: goud in ruil voor militaire steun. Floris gaat voor goud. 

 

Deel III: zo vader, zo zoon

Met het tekenen van het verdrag met Frankrijk, tekent Floris ook zijn doodvonnis, al is dat niet de insteek. Want al bijna voor de inkt van zijn handtekening droog is, weet Edward I dat Floris is overgelopen naar Frankrijk. Hij is dan wel minder belangrijk voor Edward dan Vlaanderen en Brabant, maar dit is ook niet de bedoeling.

Edward komt met een plan om Holland weer aan zijn kant te krijgen. Via via huurt hij oude frenemies van Floris in: Gijsbrecht van Amstel en Herman van Woerden. Bij die twee zit nog aardig wat oud zeer en Edward hoeft niet veel moeite te doen om ze over te halen. 

Hij wil dat ze Floris ontvoeren naar Engeland. Daar zal Edward hem dwingen afstand te doen van het graafschap en al zijn macht over te dragen aan zijn zoon Jan van Holland. 

Jan ja, de toekomstige schoonzoon van Edward, opgegroeid aan het Engelse hof. 

 

Foutje bedankt: de eerste politieke moord in de Hollandse geschiedenis

Van Amstel en Van Woerden krijgen hulp van onder andere Gerard van Velsen, nog zo’n ontevreden edelman. De rechten die Floris aan boeren en burgers heeft gegeven om rust in de tent te houden, vallen niet even goed bij alle edelen. 

In juni 1296 krijgen de samenzweerders hun kans: Floris komt naar Utrecht om te bemiddelen in een oude ruzie. Hij komt en lost alles op, onder meer met geld uit zijn schatkist. Om het te vieren wordt voor de volgende dag een valkenjacht ingepland. 

Daar komt de aap uit de mouw. Bij aankomst op de afgesproken plaats wordt Floris gegrepen en zijn vogel afgepakt. Het is dan meteen duidelijk dat hij zijn vrijheid kwijt is, want alleen een vrij man mag vogels houden. De ontvoerders brengen Floris naar het Muiderslot, in afwachting van de reis naar Engeland. Maar ze zijn even vergeten hoe populair hij is. 

Het nieuws van zijn ontvoering gaat als een lopend vuurtje door de regio. Boeren en burgers trekken naar het Muiderslot om hun geliefde graaf te bevrijden. De edelen moeten snel schakelen om hun plannen door te kunnen zetten. Ze hijsen Floris in onopvallende kleding en binden hem vast op een sloom paard, in de hoop hem stiekem weg te sluizen naar Engeland. 

De bevrijders trappen er niet in. Als zij de groep tegenkomen, eisen ze Floris op. De gijzelnemers raken in paniek, en Floris probeert te ontsnappen. Dat mislukt en om te voorkomen dat hij wordt bevrijd, trekken Van Velsen en twee anderen hun zwaard en steken op hem in. Vooral Van Velsen is niet te stoppen. 

Daarna slaan de edelen op de vlucht en Floris wordt naar een veilige plaats in de buurt gebracht. Of hij op slag dood is geweest of een paar uur later is overleden aan zijn verwondingen, dat is niet duidelijk.  

De woedende Hollanders en Utrechters achtervolgen de edelen tot aan slot Kronenburg. Daar worden de moordenaars belegerd. Als ze zich uiteindelijk overgeven, blijken een paar van de ontvoerders, zoals Van Amstel en Van Woerden, al naar het buitenland gevlucht. Van Velsen is er wel bij, hij bekent de moord op Floris en wordt terechtgesteld. 

De betrokken edelen raken hun bezittingen kwijt en de meesten komen nooit meer terug uit ballingschap. Ook Van Amstel en Van Woerden overlijden in het buitenland. 

 

Nalatenschap van een koningshuis

Wat Floris nalaat is op korte termijn vooral chaos. Zijn zoon Jan volgt hem op, maar hij overlijdt op zijn 15e. De familie Van Holland, effectief het eerste Nederlandse koningshuis, is uitgestorven. Het graafschap van Holland gaat over naar de Van Henegouwens. 

Op lange termijn heeft Floris V een betere nalatenschap. De hoogheemraadschappen komen bij hem vandaan en steden als Gouda en Leiden krijgen van hem de officiële stadsrechten. Ook ons eigen Medemblik is sinds 1289 een stad dankzij Floris. Zelfs Amsterdam heeft veel aan hem te danken. Dat kreeg van Floris in 1275 het tolprivilege, waaruit de latere stadsrechten voort zijn gekomen.  

 

Feiten of fabels: voer voor discussie

De historici zijn het niet over alles eens. De moord op Floris wordt door veel van hen neergezet als een ‘crime passionel’ van ontevreden edelen. Anderen zijn overtuigd van de politieke moord zoals hier beschreven, ook al was zijn dood, net als die van zijn vader, niet gepland. Een derde groep zegt dat hij de vrouw van Van Velsen heeft verkracht en dat die daarom zo fel was. Dat lijkt puur gebaseerd te zijn op het toneelstuk ‘Geeraerdt van Velsen’ van P.C. Hooft. In dat stuk is Floris sowieso de schurk. 

Zijn bijnaam ‘der keerlen god’, god van de boeren, zorgt ook voor discussies. Dit is of een spotnaam die door verontwaardigde edelen is ingevoerd, na zijn compromis met de Kennemers in 1275, of hij is pas 100 jaar later voor het eerst door een klerk gebruikt, die niet precies wist wat hij met de historische Floris aan moest. Hoe dan ook is de naam wel toepasselijk. 

Verder gaat het hardnekkige gerucht dat de tv-serie Floris, uit 1969, op hem gebaseerd is. Als je kijkt naar andere historische figuren in de serie, zoals de Bourgondische koning Filips de Schone, Lange/Grote Pier en schilder Jeroen Bosch, is dat erg onwaarschijnlijk. Zij leefden een paar honderd jaar later, in het begin van de 16e eeuw. 

Feit is dat Floris een nieuwe leider was, die meeging met de veranderende samenleving. Samen met zijn vader heeft hij veel betekend op het gebied van waterschap, bestuur en organisatie. In zijn tijd werd de macht van de graaf van Holland flink uitgebreid, tot belangrijkste graaf van de Lage Landen. 

 

 

Bronnen:

Canon van Nederland / Historiek / Historisch Nieuwsblad / NPO Focus / IsGeschiedenis / De Groene Amsterdammer / Oneindig Noord-Holland / Dwangburchten / Wikipedia